ترجمه ترکی دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)
ترجمه ترکی دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ / محمّد محمّدی ری‌شهری – مترجم: میکائل گورل Mikail Gurel – ویرایش: متین آتام Matin Atam؛ استانبول: انتشارات ASR ، تموز ۲۰۰۹ ، ۲ج ۶۴۵ + ۵۰۴ ص، وزیری (گالینگور) .
این کتاب که برای نخستین بار به شکل حاضر منتشر می‌شود، مشتمل بر ویرایش دوم دو اثر پیشین دار الحدیث است که با یکدیگر، تلفیق شده‌اند؛ آن دو اثر عبارتند از: «موسوعه الإمام علی بن ابی طالب فی الکتاب و السنّه و التاریخ» (صرفا” عربی و چاپ شده در سال ۱۳۷۹) و «دانشنامۀ امیرالمؤمنین(ع)» (صرفا” فارسی و چاپ شده در سال ۱۳۸۱).
«دانشنامۀ امیرالمؤمنین(ع)»، با طرحی نو، پردازش ابتکاری و نظمی جدید و کارآمد، سیرۀ علوی و تاریخ حیاتِ کامل‌ترین انسان، برجسته‌ترینِ مؤمنان و بزرگ‌ترین چهرۀ تاریخ اسلام پس از رسول خدا(ص) را در هفده بخش، در اختیار جستجوگران معارف علوی قرار داده است.
این مجموعه، با نزدیک به ۵۱۰۰ صفحه، حاوی ۶۷۳۸ متن حدیثی و تاریخی (با بیش از سی هزار نشانی) است و از قریب به ۵۷۰ منبع شیعی و اهل سنّت (۳۲۰ منبع اهل سنّت و ۲۵۰ منبع شیعی) فراهم آمده است.
تدوین این مجموعه ـ که حاصل کار گروهی به روش نوین و با استفادۀ ترکیبی از کتاب و رایانه است ـ، بیش از ده سال به درازا کشیده و افزون بر قرآن کریم و منابع و متون اصلی، از بسیاری از تحقیقات جدید و پژوهش‌های نوین، سود جسته است. مؤلّف این دانشنامه و همکاران وی در پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیث، در زمینۀ کاری خود، با استقصا و تتبّع فراوان، همۀ منابع تاریخی، تفسیری و حدیثی مربوط به موضوع را بررسی کرده و سپس بهترین متنها را برگزیده‌اند. گزینش و عرضۀ متون ـ آن گونه که در مقدمۀ کتابْ گفته شده ـ با توجه به قواعد معمول در فقه الحدیث و نقد متون تاریخی صورت گرفته و در مقام ردّ و اثبات نقل قول‌ها و آرای محدّثان و مورّخان، از تناظر و تعاضد مضمونی متنها نسبت به یکدیگر و نیز سنجش با عقل و قرآن و سنّت و مسلمات تاریخی، استفاده شده است.
در عرضۀ احادیث، برای جلوگیری از تکرار متون مشابه، از نظامی جدید استفاده شده و به متن‌های نزدیک به متن اصلی، با عنوان «از این قبیل» و به متن‌های کم‌ارتباط‌تر، با عنوان «ر.ک» استفاده است.
«دانشنامۀ امیرالمؤمنین(ع)»، تنها گردآوری سخنان آن حضرت و متون تاریخی نیست؛ بلکه با شناختی که از شخصیت و زندگی حضرت، از تولّد تا شهادت، و نیز زمان و مکان صدور سخنان گهربار امام علی(ع) ارائه می‌دهد، این امکان را برای خواننده فراهم می‌آورد تا معنای اصلی و عمق و چرایی مواضع و سخنان امام را دریابد.
بر این اساس، بیان‌های سودمند و گاه حجیم کتاب، در جایگاه خود و مرتبط با فصل‌ها و متون اصلی قرار گرفته‌اند، تا خواننده، به تحلیی جامع، همه سویه و مستند برسد. بیشتر این بیان‌ها، همچون بسیاری از فصل‌های کتاب، دربارۀ نیازهای روز و در مقام پاسخگویی به بسیاری از شبهه‌ها و پرسش‌های جامعۀ کنونی مسلمانان نوشته شده است؛ همچون «بینش سیاسی امام»، «اصلاحات علوی»، «روان‌کاوی خوارج» و نیز «روزگار تنهایی و محنت امام» و «نحوۀ برخورد امام با مخالفان».
از دیگر افزوده‌های مهم این دانشنامه می‌توان به وجود نُه نقشه در کتابْ اشاره نمود که زوایای جغرافیایی حوادث را روشن می‌کنند و خواننده را با تاریخ مصوّر، آشنا می‌سازند. نقشه‌های یک و دو، موقعیت جغرافیایی غدیر خم و مسیر حجه الوداع، نقشۀ سه، قلمرو سیاسی حکومت امام علی(ع) و نقشه‌های چهار، پنج و شش، پیکارهای سه‌گانۀ حضرت و خطّ سیر دو سپاه امام و معاویه، نقشۀ هفت، غارت‌های سپاه معاویه در مناطق گوناگون عراق و عربستان، و نقشه‌های هشت و نُه، محل دقیق مراکز حکومتی کارگزاران خلافت علوی را می‌نمایانند.