معرفی اجمالی سمپوزیوم حضرت علی علیهالسلام به ترکی / ۲۰۰۷
DEÜFD, XXVI/2007, ss. 163-168
HAZRET AL SEMPOZYUMU*
۲۴-۲۵ Ekim 2007 ZMR
H. Hüseyin BALLI**
D.E.Ü. lahiyat Fakültesi’nin, T.C. Diyanet leri Bakanlzmir l
Müftülüü ve zmir lahiyat Fakültesi Vakf katklaryla ۲۴–۲۵ Ekim ۲۰۰۷
tarihleri arasnda düzenledii Hazreti Ali Sempozyumuzmir’de gerçekletirildi.
۲۴ Ekim Çaramba günü saat 09.30’da sayg duruu ve stiklal Maryla
balayan sempozyumda aç konumalar D.E.Ü. lahiyat Fakültesi Dekan
Prof. Dr. Hüseyin ELMALI ve zmir l Müftüsü brahim ACAR yapt.
Aç paneli, alt oturum ve deerlendirme oturumundan oluan
sempozyum, D.E.Ü. lahiyat Fakültesi konferans salonunda 24 bildiriyle iki gün
boyunca devam etti. Her oturum sonunda akademisyen veya Alevî-Bektaî
inanç önderlerinden bir kii müzakereci olarak konutu.
Aç konumasnda D.E.Ü. lahiyat Fakültesi Dekan Prof. Dr. Hüseyin
ELMALI, insanlarn farkl farkl yaratld; Kur’an’n bu farklklar Allah’n
varln alametleri olarak nitelediini; insanlara yakann, bu farkllar normal
kabul edip bunlardan yararlanarak, peygamberin ifadesiyle “farkl rahmete”
dönütürebilmek olduunu söyledi. Ayrca sempozyumu düzenlemekteki
amaçlarn; dinsel alanda Müslümanlar bölme isteine kar, bölünmenin
mümkün olmad göstermek olduunu, Hz. Ali’nin üstün vasflaryla bütün
Müslümanlar arasnda ortak bir deer olmas hasebiyle bu sempozyuma konu
olarak seçildiini belirtti.
zmir l Müftüsü brahim ACAR, bilginin insanlarn ihtilaflar ortadan
kaldp onlar birletirdiini bu yüzden Hz. Peygamber (s.a.v.)’in de en büyük
sava cehaletle olduunu, bu sempozyum srasnda ortaya konulacak olan
bilginin de toplumumuzu birletirici bir unsur olaca söyledi.
Aç konumalarndan sonra srasyla oturumlara geçildi. Bu
oturumlarda sunulan tebli baklar ve öne çkan baz konularöyle
rlayabiliriz.
* Bu tanm yazn geni hali daha önce yaynlanmr. bkz. e-makâlât Mezhep Ararmalar, I/1
(Bahar 2008), s. 61-69: http://www.emakalat.com/index.php/emakalat/article/viewFile/9/5.
** Dokuz Eylül Üniversitesi lahiyat Fakültesi. huseyin.balli@deu.edu.tr
۱۶۳
Hasan Hüseyin BALLI
۱۶۴
AÇILIú PANELù: Günümüzde Hz. Ali’yi TanÖma ve Anlama
Prof. Dr. E. Ruhi FI÷LALI, konuûmasÖna bu nevi toplantÖlarÖn
çoøalmasÖQÖn önemli olduøunu vurgulayarak baûladÖ. Bu toplantÖlarda görüûlerin
çok net olarak ortaya konulmasÖyla önümüzde olan birçok sÖNÖntÖQÖn
DûÖlabileceøini söyleyen hocamÖz, Hz. Ali hakkÖndaki bilgilerin ne kadarÖQÖn
efsaneleûtirilmiû, ne kadarÖQÖn ise gerçek bilgi olduøunun ortaya konulmasÖQÖn
önemine dikkat çekti.
Haydar KAYA, Türkiye’de iki ayrÖ düûüncenin (Alevîlik ve Sünnîlik) Hz.
Ali’yi kendi inançlarÖ ve görüûleri doørultusunda gördüøünü belirtti. Bunlardan
Alevîliøin, onu tartÖûmasÖz bir profilde ele alÖrken, Sünnîliøin ise onu zayÖf bir
profilde ele aldÖøÖna dikkat çekerek bunlarÖn her ikisinin de kendilerinin
görüûlerinin eskizsiz olduøu yönündeki kabullerinin yanlÖû olduøunu söyledi ve
bu yanlÖûlarÖn giderilebilmesi için yapÖlmasÖ gerekenleri sÖraladÖ.
Fermani ALTUN, bugün Türkiye’nin her zamankinden daha çok birliøe
ihtiyacÖ olduøunu ve Hz. Ali’nin bu birliøi saølamada önemli bir ortak deøer
olduøunu söyledi
Dr. Hüseyin TU÷CU, Alevîler ile Sünnîler arasÖndaki pürüzleri
kaldÖrmanÖn yolunun okumak ve araûWÖrmak olduøunu söyledi. Verdiøi çarpÖFÖ
örneklerle Alevîler ve Sünnîler içindeki yanlÖû bilgilerin düzeltilmesi gerektiøini
vurguladÖ. Özellikle Hz. Ali’nin, her iki kesimin kendi ideolojik prensiplerine
göre deøil, olduøu gibi anlaûÖlmasÖ gerektiøini belirtti.
Doç. Dr. Osman E÷۵ù, Alevî-Bektaûî klasiklerinden verdiøi örneklerle
Hz. Muhammed (s.a.v.)’in ûeraitin, Hz. Ali’nin ise tarikatÖn öøreticisi olduøu
görüûünün Anadolu’da çok yaygÖn olduøunu ve Hz. Ali’yi örnek alma adÖna
“ayna tuttum yüzüme, Ali göründü gözüme” ifadesinin Hz. Ali’yi insanlarÖPÖ]Ön
kendi ûahsiyetleriyle, kiûilikleriyle, karakterleriyle bütünleûtirmelerinin çok
önemli bir göstergesi olduøunu söyledi.
Prof. Dr. Hasan ONAT, Türkiye’de kangren haline gelen sorunlarÖn, bilgi
temelli tartÖûÖlmayan, duygusal boyutta ve ideolojik zeminde tartÖûÖlan sorunlar
olduøunu ve bu sorunlarÖn çözülmesi adÖna gerçek bilgiye ulaûÖlmasÖQÖn gerekli
olduøunu söyledi. HocamÖ]Ön, Hz. Ali’nin etrafÖnda oluûturulan mitolojinin, ilk
baûta gerçek bilgiyi gizliyormuû gibi görünse de aslÖnda gerçek bilginin özünü
korumaya yarayan bir kalkan ve insanlara bu bilginin daha iyi nüfuz etmesini
[Hz. Ali Sempozyumu]
۱۶۵
saølayan bir araç iûlevi gördüøü tespiti, sempozyum katÖOÖmcÖlarÖ tarafÖndan
oldukça beøeni toplayan bir tespitti.
I. OTURUM: ùslam Mezhepleri ve Hz. Ali
Prof. Dr. Saffet SARIKAYA, “Bektaûi ve Alevi’lerde Hz. Ali’nin
TanrÖlaûWÖUÖlmasÖ ùddialarÖna Dair Bir Deøerlendirme” adlÖ tebliøinde, J.K. Birge, ù.
Melikoff, M. Eröz, A. Y. Ocak gibi araûWÖrmacÖlarÖn, konuyla ilgili metinleri,
tenasuh, hulul ittihad gibi inanç kökenleriyle ve kÖsmen coørafi yakÖnlÖklarÖ
dikkate alarak Ehl-i Hak (Ali ùlahiler) nispet edilen inançlarla irtibatlandÖrarak
Alevîlerin, Ali’yi TanrÖ ve TanrÖsal sÖfatlara sahip olarak algÖladÖklarÖ yönündeki
tezlerinde yaptÖklarÖ hatalarÖ ortaya koydu. Bu hatalarÖn sebeplerini 1- çalÖûÖlan
metin ya da kiûiler üzerinde parçacÖ, seçmeci yaklaûÖm tarzÖ, ۲-Alevîlik
konusundaki genellemeci yaklaûÖmlar, 3- bazÖ dinî-mezhebî gruplarla Alevî
zümreleri arasÖnda benzerlik ve iliûkiler kurularak iddialar desteklenmek
istenmesi olarak sÖralayan hocamÖz, günümüz Alevîleri üzerinde yapÖlan alan
araûWÖrmalarÖnda ortaya çÖkan ve bu görüûü destekler mahiyette gözüken
sonuçlarÖn, deneklerin Tasavvufî terim ve kavramlar hakkÖnda bilgi eksikliøi göz
önüne alÖnarak deøerlendirilmesi gerektiøini söyledi.
Doç. Dr. Halil ùbrahim BULUT, ´úii-Usuli Gelenekte Hz. Ali ve ùmametinin
DayanaklarÖ: úeyh Müfid Örneøi”adlÖ tebliøinde, úeyh Müfid ile birlikte kurulmuû
ve hicri IV. AsÖrdan itibaren úii dünyasÖnda belirleyici bir rol oynamÖû olan Usulî
düûüncenin Hz. Ali’yi anlama biçimini örneklerle ortaya koydu. HocamÖz, úeyh
Müfid’in, Hz. Ali’nin nas ile tayin edilmesi ve Hz. Peygamber tarafÖndan vâsi
ilan edilmesi sebebiyle Allah Resulünden sonra MüslümanlarÖn emiri olmaya
hak kazandÖøÖ görüûünde olduøunu söyledi.
Dr. Cenksu UÇER, “Hakk-Muhammed-Ali (Üçler) Telakkileri Çerçevesinde
Alevilikte Hz. Ali” adlÖ tebliøinde, verdiøi örneklerle Alevîlikteki “Hakk-
Muhammed-Ali (üçler)” telakkisinin üç farklÖ yaklaûÖPÖna deøindi. BunlarÖn
özetle; 1-bu telakkinin ulûhiyyet-nübüvvet-velâyet baølamÖnda
deøerlendirildiøini, 2- Hakk’Ön, Allah olarak; Muhammed ve Ali’nin ise ruhu,
cismi, bedeni aynÖ olarak deøerlendirildiøini, 3- Hakk, Muhammed ve Ali’nin
bir olduøu ve bunlarÖn bir ûeyin farklÖ tezahürleri olarak deøerlendirildiøini
söyledi.
Yrd. Doç. Dr. úevket YAVUZ, “KahramanlÖk Arketipinin ùslam’da ùQûasÖ
veya Hz. Ali’nin Müslüman Kolektif Tasavvurunda Oluûumu” adlÖ tebliøinde,
kahramanlÖk arketipinin, Müslüman toplumda en bariz bir ûekilde Hz. Ali’nin
yiøitlik serüvenlerinde ve karakterinde kaynak bulduøunu ve farklÖ formlarda –
Hasan Hüseyin BALLI
۱۶۶
Battal Gazi, Ebû Müslim Horasanî, vb.- çeûitli zamanlarda, ùslam toplumunun
kimlik inûasÖ için yeniden ortaya çÖktÖøÖQÖ söyledi.
II. OTURUM: Hadislerde Hz. Ali
Doç. Dr. Saffet SANCAKLI, “Hadisler BaølamÖnda Hz. Peygamber’in Hz.
Ali ùle Olan ùliûkilerinin Önemi ve Analizi”.
Doç. Dr. Ahmet YILDIRIM, “Tasavvufî Düûüncede Hz. Ali ve Bu Düûünce
ùçerisinde Hz. Ali’ye Nispet Edilen Rivayetler”.
Doç. Dr. Ali AKSU, “Nehcü’l Belâøâ’da Hz. Ali’nin Tavsiye Ve UyarÖlarÖ”.
Arû. Gör. Ali ERTU÷RUL, “Sefîne-i Tebriz ùsimli Mecmuada Hz. Ali’ye
Nispet Edilen Dualar ve Sad Kelime”.
Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir PALABIYIK, “Hz. Peygamber’in Hz. Ali’ye
Nasihatleri”.
III. OTURUM: ùslam Mezheplerinde Hz. Ali
Yrd. Doç. Dr. Süleyman GENÇ, “Halife Seçimlerinde Hz. Ali’nin Tutum ve
TavrÖ”.
Arû. Gör. Fatih TOPALO÷LU, “Hz. Ali’nin, Hz. Osman Döneminde Halife
ile ùliûkileri”.
Doç. Dr. Ünal KILIÇ, “Ali’nin Vali PolitikasÖ ve Valileri”.
Doç. Dr. A. Bülent ÜNAL, “Hz. Ali’nin Egemenlik AnlayÖûÖ”, adlÖ
tebliøinde, Hz. Ali’nin hâkimiyet anlayÖûÖQÖ, SÖffin Vak’asÖ ve sonrasÖnda ortaya
oÖkan tahkim olayÖ çerçevesinde ele aldÖ. HocamÖz, onun ütopik deøil, gerçekçi
bir hâkimiyet beklentisi içinde olduøunu, yaptÖøÖ her iûte meûruluøun esas
alÖndÖøÖ bir hâkimiyet anlayÖûÖna sahip olduøunu, bununla bir anlamda hukukun
üstünlüøü prensibini gerçekleûtirerek Allah rÖzasÖQÖ kazanma çabasÖnda
olduøunu kaydetti.
Arû. Gör. H. Hüseyin BALLI, “Fazlullah-Ö Hurûfî’nin Hz. Ali HakkÖndaki
Görüûleri”.
IV. OTURUM: Türk ve ùslam EdebiyatÖnda Hz. Ali
Dr. KÖyasettin KOÇO÷LU, ´ùmam Maturidi, Hoca Ahmed Yesevi ve HacÖ
Bektaûi Veli’de Hz. Ali”.[Hz. Ali Sempozyumu]
۱۶۷
Doç. Dr. Alim YILDIZ, “Fuzulî’ye Göre Hz. Ali”.
Prof. Dr. Mehmet DEMùRCù, “Mesnevi’de Hz. Ali ùmajÖ”.
Prof. Dr. Hüseyin ELMALI, “Sünnî Kaynaklarda Hz. Ali : el- Mâverdî
Örneøi”.
V. OTURUM: Kelâm ve FÖNÖhta Hz. Ali
Doç. Dr. Abdülgaffar ASLAN, “YalancÖ Peygamberlik Olgusu Çerçevesinde
Hz. Ali ve EvlâdÖQÖn ùstismarÖ”.
Yrd. Doç. Dr. Galip TÜRCAN, “Hz. Ali’ye ùsnat Edilen ùtikâdî YorumlarÖn
Kelamî Niteliøi”.
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ESEN, “Hz. Ali’nin ùslam Ceza Hukuku AlanÖnda
Dikkat Çeken BazÖ Görüû ve UygulamalarÖ”.
VI. OTURUM: Sosyal ve Kültürel Hayatta Hz. Ali
Dr. Ziya úEN, “Hz. Ali’nin Kur’an’a YaptÖøÖ Hizmetler”.
gør. Gör. Abuzer ÇERA÷Î, “Hz. Ali’nin Aileye BakÖûÖ ve Ailesine KarûÖ
DavranÖûlarÖ”.
Dr. Mehmet ATALAN, “Türk Kültüründe Hz. Ali Cenknâmeleri” adlÖ
tebliøinde, cenknamelerin tarihi süreci hakkÖnda genel verdikten sonra
cenknâmelerdeki asÖl amacÖn topluma ùslâmî bir ahlak sistemi öøütlemek
olduøunu söyledi. Daha sonra Hz. Ali Cenknamelerinin özelliklerini ûöyle
VÖraladÖ: ۱- Cenknâmelerde, bütün mezheplere eûit nazarla bakan bir din anlayÖûÖ
öne çÖkarÖlmak istenmiûtir, 2- Cenknâmelerde, Kur’an’Ön emrine ve
Peygamber’in sünnetine dayanan asgarî müûtereklerden oluûan özgün bir
MüslümanlÖk vardÖr, 3- Cenknâmeler millet, mezhep ve grup ayrÖPÖ
gözetmeksizin müslim-gayrimüslim çatÖûmasÖ temeli üzerine kurulmuûtur.
DE÷ERLENDùRME OTURUMU
ùbrahim ACAR, baûarÖOÖ bir sempozyum ortaya çÖktÖøÖ kanaatinde
olduøunu, sempozyumun kitap haline gelmesinden sonra bütün din
görevlilerine daøÖWÖlacaøÖQÖ söyledi.
Prof. Dr. A. ùhsan Yù۷ùK, geçmiû kültürümüzde var olan bazÖ unsurlarÖ
günümüze aktarmadaki zorluklardan bahsetti. Buna örnek olarak, Hz. Ali’nin
geçmiûte bir ideal kahraman iken günümüzde aynÖ ideal tip olarak gelecek
nesillere aktarÖlamadÖøÖQÖ verdi. Buradan doøan boûluøu yabancÖ unsurlarÖn
doldurduøunu, yapÖlmasÖ gerekenin, geçmiûte toplumun önünde kahraman bir
Hasan Hüseyin BALLI
۱۶۸
tip olan Hz. Ali gibi önemli ûahsiyetlerin günümüz anlayÖûÖna göre rasyonalize
edilerek tekrar topluma önderlik eder hale getirilmesi olduøunu söyledi.
Fermani ALTUN, doøru bilginin öørenilmesiyle insanlar arasÖndaki yapay
ayrÖOÖklarÖn ortadan kalkacaøÖQÖ, bunun en güzel örneklerinin de bu tür
sempozyumlarÖn çoøalmasÖ sayesinde gerçekleûeceøini söyledi.
Dr. Hüseyin TU÷CU, Alevî ve Sünnî kesim arasÖndaki ortak paydanÖn
Kur’an ve Hz. Peygamber (s.a.v.) olduøunu, bunlarÖn hakkÖnca bilindiøinde
Alevî-Sünnî ayrÖPÖ gibi bir ayrÖPÖn söz konusu olamayacaøÖQÖ söyledi.
Prof. Dr. Hüseyin ELMALI, sempozyum sekretaryasÖna, katÖOÖmcÖlarÖna
ve dinleyicilerine sempozyumun amacÖna ulaûPÖû ûekilde tamamlanmasÖndan
dolayÖ teûekkür etti.
Prof. Dr. E. Ruhi FI÷LALI, Hz. Ali’nin ùslam Kültüründe müûterekliøin
temel taûÖ olarak deøerlendirilmesi gerektiøini, özellikle de Türk
MüslümanlÖøÖQÖn onu anlama ve yorumlama biçiminin bize ÖûÖk tutacaøÖQÖ
منبع: دانشکده الهیات دانشگاه نهم ایلول، ازمیر، ترکیهsöyledi.